Vô Tri Là Gì Gen Z

Giống như mọi thế hệ, hành vi của gen Z được định hình bởi cách họ lớn lên. Những người trẻ tuổi ngày nay đã trưởng thành trong sự thay đổi về khí hậu, các đợt phong tỏa do đại dịch và nỗi lo sợ về cuộc suy thoái kinh tế một lần nữa. Nhưng thế hệ này lại được sinh ra khi internet được sử dụng rộng rãi, họ có những đặc điểm độc đáo, nổi trội và được các nhà tuyển dụng chú ý.

Bỏ túi cẩm nang đi làm dành cho Gen Z để không bị người sử dụng lao động bóc lột quyền lợi, cụ thể ra sao?

Gen Z là thế hệ trẻ, năng động, có nhiều ý tưởng mới và sẵn sàng đấu tranh cho quyền lợi của mình. Tuy nhiên, khi mới đi làm, Gen Z cũng có thể gặp phải những khó khăn, nhất là trong việc bảo vệ quyền lợi của bản thân. Dưới đây là một số cẩm nang dành cho Gen Z để không bị người sử dụng lao động bóc lột quyền lợi:

1. Nắm vững kiến thức pháp luật lao động

Kiến thức pháp luật lao động là nền tảng giúp Gen Z hiểu rõ về quyền và nghĩa vụ của mình khi đi làm. Gen Z nên dành thời gian tìm hiểu các quy định của pháp luật lao động, chẳng hạn như Bộ luật Lao động 2019,...

2. Tìm hiểu kỹ thông tin về công ty trước khi nhận việc

Trước khi nhận việc, Gen Z nên tìm hiểu kỹ thông tin về công ty, chẳng hạn như quy mô công ty, lĩnh vực hoạt động, môi trường làm việc,... Điều này sẽ giúp Gen Z có cái nhìn tổng quan về công ty và cân nhắc xem công ty có phù hợp với mình hay không.

3. Đọc kỹ hợp đồng lao động trước khi ký

Hợp đồng lao động là văn bản ghi nhận các thỏa thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động. Gen Z nên đọc kỹ hợp đồng lao động trước khi ký, đặc biệt là các nội dung sau:

- Tên, địa chỉ của người lao động và người sử dụng lao động

- Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp

4. Phấn đấu và trao đồi để trở thành người có năng lực và chuyên nghiệp

Gen Z nên thể hiện mình là người có năng lực và chuyên nghiệp trong công việc. Điều này sẽ giúp Gen Z được người sử dụng lao động đánh giá cao và tôn trọng.

5. Không ngại lên tiếng khi bị xâm phạm quyền lợi

Nếu Gen Z bị người sử dụng lao động xâm phạm quyền lợi, hãy lên tiếng ngay lập tức. Gen Z có thể trực tiếp trao đổi với người sử dụng lao động, hoặc thông qua tổ chức công đoàn, cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Dưới đây là một số quyền lợi cơ bản của người lao động mà Gen Z cần biết:

- Quyền được làm việc: Người lao động có quyền được làm việc, lựa chọn việc làm, nghề nghiệp, học nghề, nâng cao trình độ kỹ năng nghề nghiệp và không bị phân biệt đối xử trong tuyển dụng, sử dụng lao động.

- Quyền được hưởng lương: Người lao động có quyền được hưởng lương theo công việc hoặc chức danh, được trả lương đúng hạn, đầy đủ và được bảo đảm các chế độ, phúc lợi khác theo quy định của pháp luật.

- Quyền được nghỉ ngơi: Người lao động có quyền được nghỉ ngơi trong giờ làm việc, được nghỉ hằng năm, nghỉ lễ, nghỉ việc riêng không hưởng lương và được nghỉ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.

- Quyền được bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế: Người lao động có quyền được tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và được hưởng các chế độ bảo hiểm theo quy định của pháp luật.

- Quyền được tham gia đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp: Người lao động có quyền được tham gia đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp để nâng cao năng suất, chất lượng lao động và đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.

- Quyền được tham gia quản lý nhà nước và xã hội: Người lao động có quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội, tham gia các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp.

Gen Z nên trang bị cho mình những kiến thức và kỹ năng cần thiết để tự bảo vệ quyền lợi của mình khi đi làm.

Ảnh hưởng của mạng xã hội đối với thế hệ Generation Z

Mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của thế hệ Gen Z, với những tác động sâu rộng đến cách họ giao tiếp, học tập và giải trí.

Giao tiếp và mối quan hệ xã hội: Mạng xã hội tạo điều kiện cho Gen Z Việt Nam kết nối với bạn bè và gia đình, không chỉ trong nước mà còn trên toàn thế giới. Tuy nhiên, điều này cũng có thể dẫn đến việc giảm thiểu giao tiếp trực tiếp và có thể ảnh hưởng đến kỹ năng giao tiếp không gian mạng.

Học tập và thông tin: Mạng xã hội là nguồn thông tin khổng lồ, giúp Gen Z cập nhật tin tức, thông tin học thuật và xu hướng công nghệ. Tuy nhiên, nó cũng tạo ra thách thức trong việc phân biệt thông tin chính xác và tin giả.

Ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần: Sự phụ thuộc vào mạng xã hội có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe tinh thần như lo âu, trầm cảm và cảm giác không hài lòng với bản thân. Áp lực từ việc so sánh với người khác trên mạng xã hội cũng là một vấn đề đáng quan tâm.

Ảnh hưởng đến hành vi và thái độ: Mạng xã hội có thể ảnh hưởng đến quan điểm và hành vi của giới trẻ, từ việc hình thành ý kiến cá nhân cho đến việc quyết định mua sắm.

Sự phát triển của bản sắc cá nhân: Gen Z Việt Nam sử dụng mạng xã hội để thể hiện bản thân và khám phá sở thích cá nhân, nhưng cũng phải đối mặt với áp lực về hình ảnh hoàn hảo và danh tiếng trực tuyến.

Mạng xã hội có một ảnh hưởng đáng kể và đa chiều đối với Gen Z tại Việt Nam, từ việc hỗ trợ học tập và giao tiếp cho đến việc tạo ra các thách thức về sức khỏe tâm thần và xã hội.

Những điểm khác biệt giữa gen Z và gen Y, gen X

Sử dụng một cách tự nhiên và thành thạo

Tìm kiếm tính linh hoạt và sự đa dạng

Tìm kiếm tính cạnh tranh và có ý nghĩa

Tìm kiếm tính ổn định và sự nghiệp vững chắc

Thích làm việc với mục tiêu và có ý nghĩa

Linh hoạt và khả năng thích ứng trong môi trường làm việc đa dạng

Độc lập, sáng tạo nhưng ít sự chủ động hơn so với các gen sau

Được giáo dục về tình dục và giới tính một cách rõ ràng hơn

Thế hệ sống trong thời kỳ có nhiều thay đổi về công nghệ, chính trị và văn hóa.

Gen X được xem là thế hệ giữa Baby Boomers và Gen Y, với nhiều đặc điểm của cả hai thế hệ, nhưng cũng có những đặc điểm riêng độc đáo

Một số câu hỏi thường gặp về gen Z

Theo định nghĩa phổ biến nhất, thế hệ Z là những người sinh từ năm 1997 đến năm 2012. Như vậy, giới hạn năm sinh của thế hệ Z là từ 1997 đến 2012. Tuy nhiên, cũng có một số định nghĩa khác về thế hệ gen Z là bắt đầu từ năm 1995 hoặc 1996 và kết thúc vào năm 2015 hoặc 2016.

Dù định nghĩa nào thì thế hệ Z cũng là những người sinh ra và lớn lên trong thời đại công nghệ phát triển mạnh mẽ. Họ là những người có khả năng tiếp cận và sử dụng công nghệ thông tin từ rất sớm, điều này đã tác động đáng kể đến lối sống và suy nghĩ của họ. Tại Việt Nam, thế hệ Z chiếm khoảng 25% dân số, là lực lượng lao động và tiêu dùng tiềm năng của đất nước.

Mỗi người có những sở thích khác nhau, dựa trên tính cách, sở trường, sở đoản,... hay môi trường sống của họ. Dưới đây chỉ là góc độ phân tích của tác giả về thế hệ Gen Z, không mang bất kỳ một thiên kiến chủ quan nào:

Thể thao và giải trí: Một phần lớn gen Z yêu thích thể thao và giải trí, họ quan tâm đến cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Họ thường tham gia các hoạt động thể thao như bóng đá, bóng rổ, bóng chuyền,... và xem các trận đấu thể thao, các chương trình giải trí trên truyền hình, mạng xã hội.

Công nghệ: Gen Z là thế hệ sinh ra và lớn lên cùng với công nghệ, họ có khả năng sử dụng công nghệ một cách thành thạo và thường dành nhiều thời gian cho các hoạt động liên quan đến công nghệ như chơi game, lướt Tiktok, sử dụng mạng xã hội như Facebook, Instagram,...

Sáng tạo: Gen Z có xu hướng yêu thích các hoạt động sáng tạo như vẽ tranh, viết lách, âm nhạc,... Họ thường tham gia các lớp học, câu lạc bộ sáng tạo để phát triển khả năng của bản thân.

Xã hội: Gen Z giờ đây cũng rất quan tâm đến các vấn đề xã hội, họ tham gia các hoạt động xã hội như tình nguyện, trồng cây xanh, giúp đỡ người có hoàn cảnh khó khăn,...

Du lịch: Gen Z yêu việc khám phá những vùng đất mới và thích trải nghiệm những điều mới lạ.

Làm đẹp: Gen Z quan tâm đến ngoại hình và thường dành nhiều thời gian cho việc làm đẹp.

Thời trang: Gen Z có xu hướng theo đuổi phong cách thời trang cá tính và độc đáo.

Cũng giống như cách mà Gen Z sử dụng mạng xã hội như một phương tiện để quản lý thương hiệu cá nhân của riêng mình, thế hệ này cũng xem các quyết định mua hàng như một biểu hiện của các giá trị và bản sắc của họ. Thế hệ gen Z đang vạch ra con đường của riêng mình trong một thế giới biến động liên tục. Mặc dù có thể còn trẻ, nhưng họ đã và đang tạo ra những thay đổi tích cực cho xã hội, cộng đồng, với sức trẻ, tư duy sáng tạo và tiềm năng to lớn, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng rằng thế hệ này sẽ tạo ra những kỳ tích lớn hơn nữa cho doanh nghiệp và cộng đồng.

Gen Z làm mới cà vạt, biến phụ kiện cổ điển thành phong cách hiện đại. Ảnh minh họa: Đặng Hoàng Giang/Pexels.

Phong cách thời trang công sở thoải mái giúp nhiều người thoát khỏi sự gò bó từ những quy định khắt khe. Tuy nhiên, với một số người trẻ chưa từng đeo cà vạt (caravat), từng là biểu tượng quyền lực truyền thống, việc thiếu đi phụ kiện này lại giống như bỏ lỡ một cột mốc trưởng thành, theo The Wall Street Journal.

Ngày càng có nhiều Gen Z trong độ tuổi 20 chọn đeo cà vạt. Họ không chỉ coi đây là một món phụ kiện thời trang mà còn là cách thể hiện sự nghiêm túc và phong cách cá nhân qua những họa tiết và màu sắc nổi bật.

Ryan Klein (21 tuổi), thực tập sinh Quốc hội, là một ví dụ tiêu biểu. Trong suốt hai mùa hè làm việc tại Washington, Klein đã thắt cà vạt mỗi ngày. Anh chọn diện những chiếc cà vạt mà ông cố để lại từ những năm 1940-1960, kết hợp với một số mẫu mới để tạo điểm nhấn.

Ryan Klein cảm thấy trông chuyên nghiệp hơn khi mang cà vạt. Ảnh: Ryan J. Klein.

“Tôi rất thích phong cách cà vạt bóng bẩy của ông Donald Trump, thể hiện sự nghiêm túc trong công việc. Khi thắt cà vạt, tôi cảm thấy mình nhiều năng lượng và chuyên nghiệp hơn”, Klein chia sẻ.

Sự thay đổi trong phong cách ăn mặc của giới trẻ không chỉ dừng lại ở việc đeo cà vạt. Trong những tuần đầu tiên làm việc, Klein đã ngạc nhiên khi thấy các lãnh đạo của Hạ viện và Thượng viện mang giày thể thao trong các cuộc họp quan trọng. Điều này khiến anh nhận ra rằng xu hướng ăn mặc thoải mái đã trở thành chuẩn mực, ngay cả ở những vị trí quyền lực cao.

Mặc dù cà vạt khó có thể quay lại mức độ phổ biến như trước đại dịch, số liệu cho thấy sự hồi phục đáng kể. Theo trang theo dõi giao dịch thương mại Observatory of Economic Complexity, số lượng nhập khẩu cà vạt tại Mỹ đã tăng từ 61,4 triệu USD năm 2020 lên 106 triệu USD năm 2022.

Sự phục hồi này không chỉ là việc cà vạt quay lại như một món phụ kiện, mà còn phản ánh cách thức sử dụng nó đã thay đổi. Giờ đây, nhiều người đeo cà vạt để phá vỡ những định kiến xưa, từ biểu tượng của sự nam tính và quyền lực thành một phần của phong cách cá tính, nổi loạn, hoặc thậm chí nữ tính.

Tại Phố Wall (New York), quy định “không bắt buộc đeo cà vạt” ở các công ty đã áp dụng gần một thập kỷ. Tuy nhiên, các nhân viên trẻ vẫn đeo cà vạt theo cách của riêng họ.

“Gen Z cố ý lựa chọn những bộ vest "quá khổ", kết hợp cà vạt kiểu phá cách”, David Murray, người đồng sáng lập cửa hàng quần áo nam Grey Clothiers tại New York, nhận xét.

Xu hướng này không chỉ dành cho nam giới. Phụ nữ cũng tích cực tham gia, tận dụng cà vạt như một công cụ giúp họ khẳng định vị thế trong các cuộc họp và thu hút sự chú ý.

Ami Vyas (trái) và Nancy Berman đều đón xu hướng cà vạt trở lại. Ảnh: Ami Vyas; Nancy Berman.

Ami Vyas (35 tuổi), chuyên viên quan hệ khách hàng tại ngân hàng Canadian Western Bank, bắt đầu mượn cà vạt của chồng từ một năm trước để thử nghiệm. Cô tự hỏi liệu các khách hàng của mình, phần lớn là nam giới sở hữu ít nhất 750.000 USD tài sản có thể đầu tư, có đối xử với cô khác biệt trong các cuộc họp gặp gỡ hay không.

Sau một thời gian, Vyas cho biết cô nhận được nhiều cuộc gọi lại hơn từ những người tìm kiếm ý kiến về các giao dịch mua bất động sản hoặc kinh doanh.

Cô không khẳng định chắc chắn rằng đó là nhờ những chiếc cà vạt. Thế nhưng, Vyas đã sắm một vài cái cho riêng mình. Hiện, cô đeo cà vạt đi làm khoảng một lần/tuần.

“Tôi chọn cà vạt trong những buổi gặp quan trọng hoặc khi muốn gây ấn tượng với khách hàng lớn”, cô cho biết.

Không chỉ Vyas, Danyela Schupak (51 tuổi), một nhân viên môi giới bất động sản tại New York, cũng thêm cà vạt vào danh sách phụ kiện nổi bật của mình.

“Cà vạt tạo cơ hội để tôi giao tiếp và kết nối trong công việc”, Schupak chia sẻ. Bên cạnh giày dép và trang sức, cà vạt là phụ kiện giúp bà tạo điểm nhấn cho phong cách trang phục đơn điệu của mình.

Một trong những chiếc cà vạt yêu thích của bà Schupak là chiếc đính pha lê từ thương hiệu thời trang Nandanie với giá khoảng 250 USD.

Nancy Berman, người sáng lập thương hiệu Nandanie, đồng thời là thành viên Ủy ban Bảo tồn Di sản Văn hóa Quốc tế của Mỹ, cũng đã đeo cà vạt trong các cuộc họp ở Washington gần đây.

Xu hướng đeo cà vạt đã chứng minh rằng thời trang không chỉ là cách thể hiện cá tính mà còn phản ánh thông điệp xã hội. Cà vạt giờ đây không còn là biểu tượng truyền thống của nam giới mà đã trở thành công cụ để mọi người khẳng định phong cách và vị thế của mình trong môi trường chuyên nghiệp.

Cẩm nang là một loại sách hướng dẫn, chia sẻ kiến thức về một lĩnh vực nào đó, đóng vai trò quan trọng không thể tách rời trong đời sống con người. Để liệt kê tất cả các loại cẩm nang hiện đang được lưu thông, phát hành và áp dụng trong đời sống hẳn sẽ không thể hết trong một bài viết.

Tuy nhiên, một trong những hoạt động thiết yếu trong đời sống hàng ngày của con người là lao động. Ngoài việc để kiếm sống ra, lao động còn mang lại những hiệu quả tốt đẹp khác: tạo nên giá trị cho bản thân, gia đình và xã hội qua sự thành công trong công việc; lao động cũng góp phần hoàn thiện bản thân, xây dựng gia đình và xã hội, kết nối tương quan với người khác.

Vì thế, trong những loại cẩm nang có mật độ sử dụng thường xuyên nhất cũng như hỗ trợ con người trong quá trình làm việc, sinh hoạt có thể kể đến "cẩm nang đi làm"

Cẩm nang đi làm là những bài viết chia sẻ kỹ năng, kinh nghiệm, công việc khi đi làm trong môi trường công sở. Có những chuyên mục mang tính giải trí, giúp người đọc giải tỏa căng thẳng sau những giờ việc căng thẳng, cách tiếp cận vấn đề trong công sở một cách mới mẻ, nhiều năng lượng, hài hước.

Cung cấp những thông tin, kỹ năng khi đi phỏng vấn. Cách gây ấn tượng ngay từ khi đi phỏng vấn, cách trả lời phỏng vấn, trang phục để gây ấn tượng, cách giữ bình tĩnh, trả lời phỏng vấn. Thông qua đây người lao động có thể chinh phục mọi cuộc phỏng vấn.

Chia sẻ những câu chuyện, những vấn đề phát sinh trong môi trường công sở. Những suy nghĩ về công việc trong thời kỳ 4.0, dưới cái nhìn của những người đi làm đặc biệt là Gen Z. Cách tiếp cận công việc một cách rất Gen Z.

Những kỹ năng để bản thân có thể phát triển trong môi trường công việc, từ công việc có thể phát triển bản thân nhiều hơn nữa. Các kỹ năng làm việc hiệu quả nhất. Để thời gian thấp nhất mà hiệu quả cao nhất.

Những tâm sự về câu chuyện trong nghề, lĩnh vực công việc mà người ngoài khó có thể hiểu hết được. Từ đây có thể giúp mọi người chia sẻ được với nhau, có thể tìm kiếm được cách giải quyết phù hợp, để người ngoài có thể biết và thông cảm hơn.

Cẩm nang là gì? Bỏ túi cẩm nang đi làm dành cho Gen Z để không bị người sử dụng lao động bóc lột quyền lợi, cụ thể ra sao? (Hình từ Internet)